Je kind als kleine theoloog

Je kind zelf laten ontdekken, in plaats van alles over te dragen. De ruimte laten voor vragen, en niet meer overal een antwoord op hoeven hebben. Dat is meer en meer hoe we omgaan met de ontwikkeling van kinderen. Ook in de bijbelopvoeding zie je die verschuiving, en steeds meer kinderbijbels sluiten daarbij aan. Godsdienstpedagoog Maartien Hutter, werkzaam voor het NBG, staat breed achter deze visie. Samen met collega-pedagoog Henk Kuindersma schrijft ze er een boek over, waarmee ze ook ouders enthousiast wil maken.

Vertel eens, wat houdt deze visie op geloofsopvoeding in?

‘Eigenlijk is het een heel open manier om met kinderen en de Bijbel bezig te zijn, waarbij het kind en zijn manier van denken centraal staan. De kerngedachte is dat je niet van tevoren bepaalt wat een kind uit een verhaal moet halen, maar dat je samen op ontdekkingstocht gaat en je samen verwondert. Wat vertelt het verhaal als je kinderen zelf aan het woord laat? Je kunt dat doen door met ze in gesprek te gaan, en aandacht te hebben voor de vragen en ideeën die bij hen leven. Uiteraard spelenderwijs, op een manier die bij het kind past. Het betekent ook dat je als ouder niet het goede antwoord hoeft te hebben. Er zijn eigenlijk geen goede of foute antwoorden. Door er samen over na te denken en ruimte te geven voor vragen, kunnen kinderen zelf betekenis ontdekken. En jijzelf net zo goed! Het kan jou als volwassene ook veel geven. Een mooie gedachte bijvoorbeeld, waar je zelf nooit op gekomen was. Laat je maar eens verrassen door de open blik van kinderen en hun geloof.’

Geen pasklaar antwoord geven dus. Hoe ga je dan wel om met vragen?

‘Vooral met openheid en gelijkwaardigheid. Wat je kind denkt is waardevol! Als ouder hoef je niet meteen een mening te hebben over de ideeën die leven bij je kind. En vragen mogen ook best vragen blijven. Als hij zich afvraagt wat de hemel is, mag je loslaten dat je daar meteen een antwoord op moet geven. Je kunt er samen over gaan mijmeren en er spelenderwijs over nadenken. Dan wordt het een reis die je met elkaar beleeft. En jullie ‘antwoorden’ kunnen ook met de tijd veranderen.’

‘Laat je maar eens verrassen door de open blik van kinderen.’

Waarom werkt deze aanpak?

‘Meer dan een aanpak is het eigenlijk een manier van kijken, een houding. Kinderen krijgen het vertrouwen dat zij als ‘kleine theologen’ zelf in staat zijn om na te denken over geloofsvragen. Ze leren door vragen te stellen, daar samen over na te denken en zelf antwoorden te geven. En we geven de verhalen het vertrouwen dat ze in zichzelf krachtig zijn en iets te vertellen hebben, aan de kinderen en aan ons om hen heen. Als het kind en het verhaal met elkaar in gesprek komen, gaan die twee elkaar verrijken, gebéúrt er iets.’

Maar als kinderen niet duidelijk leren hoe het zit, ontstaan er op den duur dan geen verkeerde ideeën?

‘Die vraag krijg ik wel vaker. Het vraagt iets van loslaten bij opvoeders, en dat is spannend, maar het is ook een kwestie van vertrouwen dat je kind z’n weg vindt. Je reikt ze wel degelijk wat aan: verhalen, rituelen, iets van je eigen gedachten en geloof. Het gebeurt allemaal in de relatie tussen het kind, God en jou. Zo is het ingebed. Bovendien maak je zelf een keuze in wat je wel of niet wilt delen. Jij kiest bijvoorbeeld een kinderbijbel, je kiest welke verhalen je daaruit belangrijk vindt en op welk moment: als ze heel jong zijn of juist wat ouder. Bewust of onbewust zijn er vaak al bepaalde ideeën over wat je wilt doorgeven, vanuit jouw liefde voor je kind en de Bijbel. Steeds blijft de kern: kijk goed naar je kind en kijk goed naar de Bijbel – en ga dan met elkaar op weg, in vertrouwen en met een open blik en hart.’

Is dit een hele nieuw visie?

‘Niet helemaal, het past bij de verschuiving die je ook breder in de opvoeding en in het onderwijs ziet: van vooral kennisoverdracht naar meer gelijkwaardige communicatie waarin kinderen zelf stappen zetten. We willen kennis steeds minder van bovenaf aanreiken. In plaats daarvan bouwen we als het ware steigertjes rond wat een kind al kan, waarop ze zich zelf verder kunnen ontwikkelen. Het sluit dus heel erg aan bij de huidige tijdgeest. In de godsdienstpedagogiek wordt dit ook wel ‘kindertheologie’ genoemd: samen met kinderen ‘theologiseren’, gelijkwaardig en open over de Bijbel praten en nadenken. Hoewel de term wat kan afschrikken, wil ik júíst laten zien dat het niet heel moeilijk is om dit toe te passen.’

Hoe doe je dat als ouder?

‘Om te beginnen is het een kwestie van goed kijken naar je kinderen. Wat houdt hen bezig? Waar zijn ze nieuwsgierig naar? Hoe reageren ze op de verhalen? Zorg dat je aansluit bij hun belevingswereld door daarop in te spelen. Steeds op een open en gelijkwaardige manier. Ook is het goed om op verschillende manieren spelenderwijs met de Bijbel aan de slag te gaan: met verhalen en illustraties, maar ook knutselen, zingen, opdrachtjes, vragen, in gesprek gaan over de verhalen … Waar hebben ze plezier in? Gelukkig hoef je het niet allemaal zelf te bedenken: kinderbijbels spelen op die belevingswereld van kinderen in en kun je hier dus heel goed bij gebruiken.’

‘Het gebeurt allemaal in de relatie tussen het kind, God en jou’

Passen alle kinderbijbels dit toe?

‘Ook nu zijn er kinderbijbels waarin meer sprake is van kennisoverdracht, of waarin meer wordt ingevuld. En dat is prima. Als je dat fijn vindt, is dat de kinderbijbel voor jou, want het is belangrijk om een manier te vinden die past bij jou en je kind. Bij het NBG werken we bij voorkeur vanuit kindertheologie. De Samenleesbijbel Junior, voor 4 tot 7 jaar, is een voorbeeld waarin het een groot aandeel heeft: je gaat samen op een open manier aan de slag met de bijbelverhalen, met behulp van spelletjes, opdrachten, vragen en liedjes. Kinderen – en jij samen met hen – ontdekken zo zelf wat de verhalen hun te vertellen hebben over God en de wereld om hen heen.’

Hoe houd ik rekening met de ontwikkelingsfase van mijn kind?

‘Als we goed kijken naar wat kinderen nodig hebben, kunnen we ze als gelijkwaardige gesprekspartners beschouwen, hoe klein ze ook zijn. Voor een eenjarige ziet dat er natuurlijk anders uit dan voor een zevenjarige. Bij baby’s is het vooral een positieve verbindende ervaring rond de Bijbel. Je kent het wel: lekker op schoot, samen plaatjes kijken, aanwijzen, zingen en gebaren maken, en zo de verhalen en de Bijbel leren kennen. Als ze groter worden kun je meer samen aan de slag gaan en praten, en zo steeds meer ontdekken. Door samen met de Bijbel bezig te zijn, ervaren ze steeds meer dat er een verhaal is van God en mensen, en dat je je daarmee kunt verbinden. Je mag er daarbij op vertrouwen dat de verhalen zichzelf ook vertellen; daar hoef je geen expert voor te zijn. Vanuit je geloof kun je erop vertrouwen dat God erbij is; je hoeft het niet allemaal zelf of alleen te doen. En: vertrouw op je eigen liefdevolle oog voor je kind en de Bijbel.’

Wat kunnen we nog meer lezen in jullie boek?

‘We willen vooral delen hoe je met kinderen de Bijbel kunt lezen en erover in gesprek kunt komen aan de hand van kindertheologie. Het is een stukje theorie en achtergrond, maar we geven ook veel casussen, praktijkvoorbeelden en inspiratie. We willen je handvatten geven zodat je zin krijgt om zelf aan de slag te gaan, en zo een beleving te creëren vol ontdekken, plezier en verbinding. Omdat dat jou en je kind zoveel moois kan geven!’