Financiële opvoeding in de Bijbel
‘Hoeveel geld verdien je eigenlijk, mama?’ Eerlijk praten over geld, dat is soms best lastig. In onze cultuur dan, de Bijbel is er wel heel open over. Een lesje financiële opvoeding – in de Bijbel.
In het eerste Bijbelboek, Genesis, is geld een heel vanzelfsprekend onderdeel van het dagelijks leven. Je kunt er land mee kopen, of je krijgt het voor het versjacheren van je gehate broertje. Maar vanaf het boek Exodus wordt zichtbaar dat God duidelijke ideeën heeft over onze omgang met geld. De Bijbel voedt de lezers op met praktische regels, bijvoorbeeld over het verstrekken en terugbetalen van leningen.
Als je dieper kijkt, zie je dat deze regels allemaal gebaseerd zijn op hetzelfde ideaal: iedereen moet een redelijke kans krijgen om iets van zijn of haar leven te maken, en er moet altijd een weg uit de armoede zijn. Het is de verantwoordelijkheid van mensen die het goed hebben om daarvoor te zorgen.
Geld geven
Uit veel regels blijkt dat God zijn pappenheimers kent – Hij weet hoe onze gedachtenkronkels werken als het erop aankomt van onze rijkdom te delen. Maar daar steekt Hij meteen een stokje voor:
Misschien zijn er toch arme mensen in de steden die de Heer, jullie God, zal geven. Denk dan niet alleen aan jezelf. Wees niet gierig, maar geef iemand die arm is, alles wat hij nodig heeft. Denk niet: Het zevende jaar komt eraan, het jaar waarin niemand meer schulden terug hoeft te betalen. Ik ga geen geld meer uitlenen.
Het is slecht om zo te denken en iemand die arm is, niets te geven! Als zo iemand dan bij God klaagt omdat je hem niets geeft, zal de Heer je zeker straffen. Geef dus aan de armen. Doe het van harte en geef ze veel. Dan zal de Heer, je God, je rijk en gelukkig maken, en je helpen bij alles wat je doet.
Er zullen altijd arme mensen zijn in jullie land. Daarom geef ik jullie deze regel: Help iedereen die arm is of het moeilijk heeft. Geef zo veel als je kunt.
En als het dan over geven gaat, geef dan niet van wat overblijft, maar zet er regelmatig geld voor opzij:
Wat de collecte voor de heiligen betreft, moet u de richtlijn volgen die ik aan de gemeenten in Galatië gegeven heb: laat ieder van u elke eerste dag van de week naar vermogen iets opzijleggen. Dan hoeft er bij mijn komst geen geld meer te worden ingezameld.
Als gezin kun je hier best een keer over praten. Welke goede doelen vinden jullie het waard om te steunen? Hebben de kinderen hier ook iets voor over?
Geld verdienen
Hoe kom je aan je geld om te leven? Nou ja, door te werken.
‘Ga naar de mieren, luiaard,
kijk hoe ze werken en word wijs.
Hoewel er onder hen geen leider is,
geen aanvoerder, geen koning,
halen ze in de zomer voedsel binnen,
leggen ze in de oogsttijd een voorraad aan.
Hoe lang nog, luiaard, blijf je slapen,
wanneer kom je uit bed?
Nog even dan? Nog even slapen, nog een beetje rusten,
een ogenblik nog blijven liggen?
Armoede zal je overvallen als een struikrover,
gebrek je neerslaan als een bandiet.’
Ik ben nog altijd dankbaar dat mijn ouders toen ik vijftien was met een advertentie naar me toe kwamen: ‘In de champignonkwekerij werken in de zomervakantie, is dat niet iets voor jou?’ Het was hard werken (van ‘even blijven liggen’ was geen sprake), maar ik leerde er veel van. Van het werk zelf, maar ook van de keuzes die het verdiende bedrag met zich meebrachten.
Je ben niet wat je hebt
Geld verdienen en genoeg hebben om weg te geven, dat brengt ons terug bij vrijgevigheid. In de Bijbelse wijsheid over geld is de ondertoon altijd de relativering: ‘je bent niet wat je hebt’. De beste houding om met geld om te gaan is misschien wel ‘geëngageerde onverschilligheid’, hoe tegenstrijdig dat ook klinkt. Je kunt je beter druk maken om het onrecht dat met geld aangericht wordt, dan om hoeveel geld je zelf hebt.
En hoe geef je die wijsheden door aan je kind? Zoals je alle wijsheden doorgeeft, door ze voor te leven en erover te praten:
‘Luister, Israël: de HEER, onze God, de HEER is de enige! Heb de HEER, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw kracht. Houd de geboden die ik u vandaag opleg steeds in gedachten. Prent ze uw kinderen in en spreek er steeds over, thuis en onderweg, als u naar bed gaat en als u opstaat.’
Erica Kramer is redacteur en schrijfcoach