Welke verhalen vertel je en welke niet?

Niet alle verhalen uit de Bijbel vertel je aan je kinderen. Sommige zijn te gruwelijk of te expliciet; als ze werden verfilmd, zouden ze voor 16+ zijn. We selecteren allemaal als we de Bijbel doorvertellen aan kinderen, maar waar ligt de grens? En met welke redenen leggen we die grens?

Ik heb hier thuis een heel rijtje kinderbijbels staan, maar geen enkele vertelt wat Lots dochters met hem uitspookten (Genesis 19). Sommige vertellen wel hoe Ehud de koning vermoordde en vermelden zelfs het detail dat zijn zwaard in het buikvet verdween (Rechters 3). Nu ik zelf een kinderbijbel schrijf, heb ik lang getwijfeld of ik het verhaal van Ehud erin zou opnemen. Uiteindelijk koos ik ervoor om het wel te doen, en toen ik het voorlas, merkte ik dat de kinderen heel verschillend reageerden: de kleuters merkten niets op, de oudere jongetjes joelden, de oudere meisjes gruwden (‘Ieuw!’).

Meer moeite had ik met de doortocht door de Rode Zee (Exodus 14) en de val van Jericho (Jozua 6). Toen ik de reden daarvoor bij mezelf onderzocht, ontdekte ik dat dit te maken heeft met recht en onrecht. Ehud kun je zien als een vrijheidsstrijder, die zijn volksgenoten wil bevrijden van een wrede koning. Maar die Egyptenaren die in de Rode Zee verdronken, verdienden die heus stuk voor stuk de doodstraf? En in Jericho woonden toch ook onschuldigen, zelfs kinderen? Hadden die niet allemaal familie die om hen zou rouwen?

Tijden veranderen

Mijn indruk is dat we door de tijd heen wat gevoeliger zijn geworden. De oudste kinderbijbels die ik ken, stammen uit de jaren vijftig en zijn explicieter dan de meest recente. Dezelfde ontwikkeling zie je met sprookjes. De boze koningin bij Sneeuwwitje krijgt volgens het oorspronkelijke verhaal aan het einde gloeiende ijzeren muiltjes aan en moet dan dansen tot ze dood neervalt. Dat is niet bepaald hoe het in de Disney-versie terecht is gekomen.

Waarom zou dit zo zijn? In elk geval was het leven vroeger harder; het was veel gebruikelijker dat een broertje of zusje overleed en iedereen had wel een familielid aan een oorlog verloren. De wredere verhalen kunnen hebben geholpen de kinderen daarop voor te bereiden. Nu onze wereld vele malen veiliger en comfortabeler is geworden, is dat minder nodig. Daardoor ontwikkelen we nieuwe selectiecriteria, meestal strenger.

Voorbeeldfunctie

Verhalen hebben globaal twee functies. Verhalen verwoorden allereerst het leven: hoe de dingen werken tussen mensen. En dan verwoorden ze specifiek het goede leven: hoe het zou moeten werken. Wat er ook gebeurt, we willen dat het goede uiteindelijk beloond wordt en de slechterik afgestraft wordt.

Die beide functies – het verwoorden van het leven an sich en specifiek het goede leven – gebruiken we door elkaar heen en dat kan prima. Je wilt dat een verhaal ‘realistisch’ is en eerlijk vertelt over hoe de wereld in elkaar steekt, ook als het in een heel andere setting is dan de mijne. Tegelijk wil ik dat het ‘idealistisch’ is en iets laat zien van hoe het ook kan. Het verhaal moet een voorbeeld zijn.

Wat is goed?

De volgende vraag die opkomt, is wát je reëel vindt en wat ideaal. Hoe werkt dat ‘leven’ dan en wat is ‘goed’? Daar hebben we allerlei verschillende ideeën over als ouders en verzorgers en dat bepaalt mede welke Bijbelverhalen we vertellen en welke niet. Ikzelf wilde dus wel over Ehud vertellen, maar minder graag over Jericho en de Rode Zee. Maar ik kan me ook voorstellen dat dit bij anderen precies andersom is.

Tot slot komt er voor christelijke ouders nog een derde criterium bij: wat vertelt dit verhaal over God? En klopt dat met het beeld van God dat ik wil uitdragen en waarin ik geloof? Maar dat is een vraag voor een volgende keer…

Geschreven door Reinier Sonneveld
Reinier Sonneveld is schrijver en coach. Hij studeerde theologie, begeleidt mensen in hun loopbaan en schrijft verhalen, o.a. voor een kinderbijbel; www.liedjesbijbel.nl.